AI Wearables: Innovatie op CES 2025 of een Privacy Nachtmerrie?
Tijdens de Consumer Electronics Show (CES) 2025 waren AI-powered wearables de grote ster van de show. Van slimme brillen die gezichten analyseren tot wearables die je emoties monitoren via stemherkenning, de innovaties zijn intrigerend én zorgwekkend. Deze technologieën zijn krachtiger dan ooit, maar ze brengen ook fundamentele juridische en ethische vragen met zich mee. Hoe ver mogen we gaan in het verzamelen van data? En hoe beschermen we onze rechten in deze hyper-innovatieve wereld?
De problematiek: van slimme gadgets naar AI-intrusie
We dragen niet langer opvallende camera’s of fototoestellen. Tegenwoordig lopen we rond met wearables die nauwelijks opvallen maar ons leven tot in detail kunnen registreren. Wat begon met relatief “domme” apparaten zoals de Ray-Ban Stories, is geëvolueerd naar AI-gedreven wearables die realtime gezichtsherkenning, emotieanalyse en dataverzameling uitvoeren. Dit maakt deze apparaten niet alleen een technologische innovatie, maar ook een potentiële inbreuk op privacy en persoonlijke rechten.
Juridische kaders: drie pijlers voor regulering
Om de impact van deze wearables te begrijpen, moeten we kijken naar drie cruciale juridische kaders:
Recht op afbeelding en portretrecht
Het recht op afbeelding beschermt iemands zeggenschap over zijn of haar eigen afbeelding. Dit houdt in dat niemand zonder toestemming herkenbaar mag worden gefotografeerd of gefilmd, en dat beelden niet zomaar mogen worden gedeeld of openbaar gemaakt. AI wearables brengen specifieke uitdagingen met zich mee, omdat deze technologieën vaak ongemerkt beelden vastleggen.
Als je een camera op iemand richt om een foto te nemen, is dat duidelijk zichtbaar en kan de persoon in kwestie bezwaar maken. Maar een AI-gestuurde bril kan zonder waarschuwing beelden maken, waardoor de gefotografeerde persoon niet weet dat zijn portret wordt vastgelegd. Dit roept vragen op over toestemming en controle.
Toestemming is essentieel en heeft twee lagen:
Toestemming voor het vastleggen van het beeld: Dit betekent dat de persoon vooraf toestemming moet geven om gefotografeerd of gefilmd te worden.
Toestemming voor het gebruik van het beeld: Zelfs als het beeld is vastgelegd, mag het niet worden gedeeld, gepubliceerd of commercieel gebruikt zonder expliciete toestemming van de betrokkene.
Dit dubbelzijdige karakter van toestemming maakt het recht op afbeelding een fundamentele pijler in het omgaan met AI wearables die beelden kunnen opnemen. Het benadrukt dat technologische innovatie niet boven persoonlijke rechten mag staan.
Bescherming van persoonsgegevens (GDPR)
Beelden waarin een persoon herkenbaar is, worden volgens de GDPR beschouwd als persoonsgegevens. Het vastleggen, opslaan, of verwerken van zulke beelden valt onder de definitie van "verwerking" en vereist een geldige rechtsgrond.
In de context van AI wearables lijkt toestemming de meest aangewezen rechtsgrond. Dit betekent dat gebruikers expliciet en geïnformeerd akkoord moeten gaan voordat hun gegevens worden vastgelegd of gebruikt. Voor een geldige toestemming gelden de volgende voorwaarden:
Vrij gegeven: Toestemming mag niet worden afgedwongen. Gebruikers moeten een echte keuze hebben.
Specifiek: De toestemming moet betrekking hebben op een duidelijk omschreven doel, zoals het vastleggen van een foto of het analyseren van emoties.
Geïnformeerd: Gebruikers moeten vooraf volledig op de hoogte worden gebracht van wat er met hun gegevens gebeurt, inclusief hoe en waarom ze worden verwerkt.
Eenduidig: De toestemming moet via een actieve handeling worden gegeven, zoals het aanklikken van een checkbox.
Herroepbaar: Gebruikers moeten hun toestemming op elk moment kunnen intrekken.
Stel dat een slimme bril continu beelden registreert zonder gebruikers hierover te informeren. Dit zou direct in strijd zijn met de GDPR, omdat toestemming niet vrijelijk is gegeven en gebruikers niet op de hoogte zijn van de verwerking.
Het naleven van deze regels vereist niet alleen technische oplossingen, maar ook duidelijke communicatie richting gebruikers. Zonder een solide juridische basis kan een AI wearable al snel grensoverschrijdend zijn.
Regelgeving rond AI: de EU AI Act
AI wearables capteren niet alleen beelden en geluid, maar zijn vaak uitgerust met AI-functionaliteiten zoals gezichtsherkenning, emotieanalyse of andere geavanceerde toepassingen. Sommige van deze functies worden lokaal uitgevoerd, terwijl andere communiceren met externe platforms.
De EU AI Act is ontworpen om een juridisch kader te bieden voor dergelijke technologieën en de maatschappelijke en ethische uitdagingen die ze met zich meebrengen. Deze regelgeving hanteert drie belangrijke pijlers:
Verboden AI-toepassingen: Bepaalde AI-functionaliteiten zijn in de EU volledig verboden. Denk hierbij aan biometrische identificatie in openbare ruimtes voor opsporingsdoeleinden of AI die emoties analyseert in een context waarin dit een schending van rechten oplevert. De vraag kan worden gesteld of sommige wearables functionaliteiten nastreven die onder deze categorie vallen.
Hoogrisico-AI: AI-systemen die geen verbod kennen maar wel een hoog risico vormen (bijvoorbeeld wearables die medische analyses uitvoeren of persoonlijke gegevens verwerken op grote schaal), zijn onderworpen aan strikte eisen. Deze omvatten onder andere uitgebreide risicobeoordelingen, technische documentatie, en maatregelen om transparantie en veiligheid te garanderen.
Verantwoorde innovatie: De EU AI Act moedigt innovatie aan, maar eist dat deze gepaard gaat met robuuste maatregelen om fundamentele rechten te beschermen. Voor wearables betekent dit dat fabrikanten en ontwikkelaars rekening moeten houden met de grenzen van wat juridisch en ethisch toelaatbaar is.
Door deze regelgeving wordt niet alleen bepaald wat AI-systemen technisch kunnen doen, maar ook wat maatschappelijk acceptabel is. Dit juridische kader zorgt ervoor dat innovatie geen vrijbrief is voor schendingen van privacy en andere fundamentele rechten.
Conclusie: Innovatie met respect voor rechten
De nieuwste generatie AI wearables belooft baanbrekende mogelijkheden, maar ze dwingen ons ook om fundamentele vragen te stellen over privacy, ethiek en regelgeving. Het is niet voldoende om te kijken naar wat technologisch haalbaar is; we moeten ons richten op wat wenselijk en verantwoord is.
Bij AI wearables is de balans tussen innovatie en verantwoordelijkheid cruciaal. Bedrijven en ontwikkelaars moeten verder denken dan louter compliance en streven naar een aanpak die de rechten van individuen respecteert. Dit betekent duidelijke communicatie, strikte naleving van regelgeving, en een ethische visie op technologische vooruitgang.
Bij consey(.legal) staan we klaar om organisaties te begeleiden in dit complexe landschap. Of het nu gaat om het interpreteren van de GDPR, het toepassen van het recht op afbeelding, of het naleven van de EU AI Act: wij helpen je om innovatie en verantwoordelijkheid hand in hand te laten gaan. Stuur je vragen naar hallo@consey.legal en samen kunnen we bouwen aan een toekomst waarin technologie een kracht is voor vooruitgang én respect.
Geschreven door Kris Seyen, Founder & Managing Partner consey.legal
